Verdieping - VerklaringVanExecutele.nl

Een goed doel als erfgenaam

Hoe handel ik een erfenis af als de erfgenaam een goed doel is?

Een goed doel zal de erfenis altijd beneficiair aanvaarden. Dit is om te voorkomen dat zij aansprakelijk zijn voor de schulden. De executeur zal in dat geval een boedelbeschrijving moeten opstellen.

Nalaten aan een goed doel

De erflater kan via een testament een goed doel tot erfgenaam benoemen of een legaat nalaten aan de organisatie. Als de organisatie de ANBI status heeft, scheelt dat veel erfbelasting. Het is de taak van de executeur om legaten uit te keren, ook als het een goed doel betreft.

Het goede doel staat in het testament beschreven. Het is belangrijk dat het goede doel duidelijk staat omschreven in het testament. Enkel ‘de dierenbescherming’ is onvoldoende. Het is dan niet duidelijk of dit een regionale of landelijke organisatie is.

Een goed doel als erfgenaam

Goede doelen mogen nooit zomaar een erfenis zuiver aanvaarden. Vaak zal in de statuten staan dat zij dit beneficiair moeten aanvaarden. Het risico is namelijk dat er schulden in de erfenis zitten waar het goede doel dan door zuivere aanvaarding aansprakelijk voor is. Dit willen zij natuurlijk voorkomen. Bij beneficiair aanvaarden kan het goede doel nog besluiten om toch te verwerpen.

Let wel op! Op het moment dat een erfgenaam beneficiair gaat aanvaarden, moet er een vereffening plaatsvinden. In eerste instantie vervalt de bevoegdheid van de executeur dan. De executeur kan dit voorkomen door een ruimschoots voldoende verklaring af te leggen. In deze verklaring verklaard de executeur dat er voldoende middelen in de nalatenschap zitten in alle schulden mee te voldoen. Zo voorkomt de executeur dat er een vereffening plaats moet vinden en kan de executeur de bevoegdheden uitvoeren. Dit is opgenomen in de wet in artikel 4:202 van het Burgerlijk Wetboek.

Het gevolg hiervan is dat de executeur een boedelbeschrijving moet maken. Dit is meer werk voor de executeur, maar op deze manier heeft het goede doel wel de zekerheid dat ze niet aansprakelijk worden gesteld voor eventuele schulden.

Legaat voor een goed doel

Een goed doel kan ook een legaat krijgen. Het voordeel van een legaat is dat het goede doel dit altijd kan aannemen. Er zijn namelijk in het algemeen geen verplichtingen aan verbonden. Het legaat gaat bovendien voor op de erfdelen van de andere erfgenamen.

In bepaalde gevallen kan het wel voorkomen dat er een last is verbonden aan het legaat. Het is aan de executeur om het goede doel hier goed over te informeren. Ook in dat geval kan het goede doel besluiten af te zien van het legaat. Een voorbeeld is een legaat van een schilderij onder de last dat dit permanent tentoongesteld moet worden in het museum. Veel musea zullen deze last niet willen aanvaarden.

De ANBI status

Een goed doel kan de ANBI status hebben. ANBI staat voor Algemeen Nut Beogende Instelling. Als een organisatie deze status heeft is zij vrijgesteld van het betalen van erfbelasting.

Een goed doel kan ook de SBBI status hebben. Dat staat voor Sociaal Belang Behartigende Instelling. Deze status vragen zij aan per schenking of erfenis. Als de aanvraag wordt goedgekeurd door de Belastingdienst, heeft de organisatie in dit geval ook een vrijstelling van de erfbelasting.

Heeft de organisatie geen ANBI status en ook geen SBBI status? Dan moet er wel erfbelasting worden afgedragen.

Wat is de taak van de executeur in deze?

De executeur moet het goede doel aanschrijven met de melding van ofwel een erfstelling dan wel een legaat. Hierbij moet de executeur het goede doel wijzen op de risico’s en eventuele verplichtingen zoals een last. Hierna moet het goede doel schriftelijk aan de executeur melden wat haar standpunt is. Legaten gaan voor erfdelen.

Nalaten aan een goed doel
Een goed doel als erfgenaam
Legaat voor een goed doel
De ANBI status
Wat is de taak van de executeur in deze?

Wat als de erfenis beneficiair is aanvaard?

Wat doet de executeur met een beneficiaire aanvaarding?

Een beneficiaire aanvaarding heeft in beginsel geen gevolgen voor de executeur. Tenzij er meer schulden zijn dan bezittingen. Dan wordt de erfenis verdeeld door een vereffenaar.

Beneficiair aanvaarden

Een erfgenaam kan een erfenis zuiver aanvaarden, beneficiair aanvaarden of verwerpen. Bij zuiver aanvaarden, aanvaardt de erfgenaam alles. Dus alle bezittingen maar ook de schulden van de erflater. Bij verwerpen, verwerpt de erfgenaam alles. De erfgenaam kan dan ook geen aanspraak maken op goederen uit de erfenis.

Het beneficiair aanvaarden zit er tussenin. De erfgenaam aanvaardt de erfenis, maar onder voorbehoud van een boedelbeschrijving. Er moet dan eerst worden beschreven wat er in de erfenis zit. De erfgenamen of een executeur stellen een overzicht op van alle bezittingen en schulden. Als dan blijkt dat er meer schulden zijn, dan komen die niet voor rekening van de erfgenaam. De erfgenaam wordt hiermee dus beschermd. Lees ook: Wat moet er in de boedelbeschrijving staan?

Een erfenis wordt beneficiair aanvaard als:

de erfgenamen vermoeden dat er meer schulden dan bezittingen zijn;
er minderjarige erfgenamen zijn;
een van de erfgenamen onder bewind staat.

Als eenmaal een keus is gemaakt voor het zuiver of beneficiair aanvaarden of verwerpen van een erfenis, dan kunt u achteraf niet een andere keus maken. Als u dus weet dat er meer schulden zijn dan bezittingen, kunt u niet zomaar een erfenis gaan afhandelen. Als u namelijk begint aan het afhandelen van een erfenis, dan heeft u de erfenis automatisch zuiver aanvaard. Bent u erfgenaam en executeur en wilt u beneficiair aanvaarden? Ga dan eerst langs de rechtbank om de erfenis beneficiair te aanvaarden voordat u, als executeur, begint met het afhandelen van de erfenis.

Minderjarige erfgenaam

Een minderjarige kan niet zelfstandig een erfenis aanvaarden of verwerpen. Dat doet de wettelijke vertegenwoordiger van het kind. In de meeste gevallen is dat de ouder van het kind. De wettelijke vertegenwoordiger kan alleen beneficiair aanvaarden namens het kind, niet zuiver aanvaarden. In bijzondere gevallen kan de wettelijke vertegenwoordiger de kantonrechter vragen om een machtiging om de erfenis te mogen verwerpen.

De kantonrechter kijkt naar het belang van de minderjarige. Als de nalatenschap negatief is, dus meer schulden dan bezittingen, dan is het in het belang van de minderjarige om de erfenis te verwerpen. Dit moet dan worden aangetoond. Bijvoorbeeld door een kort overzicht te maken van de bezittingen en de schulden. Als de erfenis is verworpen hoeft er geen uitgebreide boedelbeschrijving te worden opgesteld.

De keus moet binnen 3 maanden worden doorgegeven. Wordt er geen keuze gemaakt? Dan heeft de minderjarige automatisch beneficiair aanvaard. U kunt niet achteraf een andere keus maken. Ook niet als het kind meerderjarig is.

Deze regels zijn er ter bescherming van de minderjarige. Als er namelijk schulden in de erfenis zitten, en er is namens de minderjarige zuiver aanvaard, dan is de minderjarige aansprakelijk voor de schulden. Dat is een onwenselijke situatie. Daarom kan de wettelijke vertegenwoordiger niet namens de minderjarige zuiver aanvaarden.

Aanvaarden via de rechtbank

In beginsel moet een beneficiaire aanvaarding via de rechtbank. Dan moet de erfgenaam een verklaring afleggen bij de (griffie van de) rechtbank. Hiervoor betaalt de erfgenaam griffierechten. De boedelbeschrijving wordt dan voorgelegd bij de rechtbank.

Ingeval van een minderjarige erfgenaam geldt dat deze na 3 maanden automatisch beneficiair heeft aanvaard. U hoeft dan niet langs de rechtbank, dat scheelt weer griffiekosten.

De gevolgen voor de executeur

Als een erfgenaam beneficiair aanvaard, heeft dat in principe geen gevolgen voor de executeur. Tenzij er onvoldoende vermogen is om alle schulden te betalen. De executeur kan een verklaring afleggen dat er meer bezittingen zijn dan schulden.

De executeur blijft bevoegd en kan zijn of haar taak uitvoeren. De executeur maakt een boedelbeschrijving waarmee hij kan aantonen of er meer bezittingen dan schulden zijn, of andersom.

Als er meer schulden dan bezittingen zijn moet de executeur naar de rechtbank. De rechtbank benoemt dan een vereffenaar die de nalatenschap zal vereffenen. De vereffenaar handelt dan de erfenis verder af. In het testament kan staan dat de erflater wenst dat de executeur ook als vereffenaar wordt benoemd.

Beneficiair aanvaarden
Minderjarige erfgenaam
Aanvaarden via de rechtbank
De gevolgen voor de executeur

Let op bij een erfenis met onterfde kinderen

Waar moet een executeur op letten bij onterfde kinderen?

Een testament bevat de onterving van één of meer kinderen. De executeur moet hiermee omgaan. Er is geen wettelijke informatieplicht, toch kan het verstandig zijn om de onterfde(n) wel te informeren.

Onterfde kinderen
De legitieme portie
Aanspraak maken op de legitieme portie
De legitieme portie berekenen
Welke informatie moet de executeur delen?
Wat kan de executeur doen?

Onterfde kinderen

Een kind kan alleen onterfd worden in een testament. De executeur zal dus eerst het testament moeten beoordelen. Is er geen testament, dan is het kind niet onterfd. Als de erflater alleen heeft gezegd dat het kind is onterfd, of het zelf ergens heeft opgeschreven, is dat niet voldoende. Het moet in een testament staan, opgesteld door een notaris.

Als executeur kunt u hiermee te maken krijgen. Waar moet de executeur dan op letten? Zorg dat u zeker weet dat het kind is onterfd. De executeur heeft dan een keus; het onterfde kind op de hoogte stellen, of juist niet. Het niet op de hoogte stellen heeft wel een bepaald risico. U weet dan niet of het kind de legitieme portie wil opeisen of niet. Dat maakt het lastig om de erfenis af te handelen.

De legitieme portie

Wat is de legitieme portie? De legitieme portie is de helft van het erfdeel dat het kind zou krijgen als hij of zij niet onterfd was. Zou het kind bijvoorbeeld 1/4 deel krijgen zonder onterving? Dan kan het kind nu 1/8 deel opeisen. Hieronder leest u hoe u de legitieme portie kunt berekenen.

Zit er onroerend goed in de erfenis, zoals een woning? Dan kan het onterfde kind alleen aanspraak maken op de waarde van het onroerend goed, niet op het onroerend goed zelf. Zij hebben dus alleen recht op een vordering in geld en nooit in spullen of onroerend goed.

De wettelijke regels over de legitieme portie zijn te vinden in de artikelen 63 en verder van boek 4 van het Burgerlijk Wetboek.

Aanspraak maken op de legitieme portie

Het onterfde kind heeft 5 jaar de tijd op de legitieme portie op te eisen. Dit termijn gaat pas lopen op het moment dat het kind op de hoogte is van het overlijden. Het kan dus voorkomen dat de erflater in 2019 is overleden, maar het onterfde kind hier pas in 2022 van op de hoogte is. Het termijn begint dan pas te lopen in 2022 en eindigt in 2027. Na die termijn kan er geen aanspraak meer worden gemaakt op de legitieme portie.

Opeisen is iets anders dan uitbetalen. De legitieme portie kan pas worden uitbetaald zes maanden ná het overlijden. Het onterfde kind kan wel voor die tijd de legitieme portie opeisen, dus kenbaar maken dat hij of zij er aanspraak op wil maken.

Hier kan een uitzondering op worden gemaakt. Dat is het geval als er een langstlevende beding is opgenomen in het testament. In dat geval kan de legitieme portie pas worden uitbetaald nadat de langstlevende partner is overleden. Voor de executeur is het wel van belang om de legitieme portie alvast te berekenen, zodat daar later geen discussie over kan ontstaan.

De legitieme portie berekenen

Het berekenen van de legitieme portie kan ingewikkeld zijn. Om de legitieme portie te kunnen berekenen heeft u de legitimaire massa nodig. De executeur berekent de waarde van de erfenis. Hier gaan de schulden vanaf. Dat gaat dan om schulden van de erflater, maar ook de kosten van de uitvaart en de beloning van de executeur en/of vereffenaar.

Voor de legitimaire massa is het van belang om de giften, die de erflater in de afgelopen vijf jaar heeft gedaan, hier weer bij op te tellen. Op deze manier kan het onterfde kind niet teveel worden benadeeld. Denk hierbij aan giften aan erfgenamen, maar ook aan goede doelen.

Wat niet onder de giften valt zijn de gebruikelijke giften. Dit zijn bijvoorbeeld verjaardagscadeaus of studiegeld. Deze giften hebben geen invloed op de erfenis en mogen niet worden meegenomen in de berekening van de legitieme portie. Het idee is dat een ouder de legitieme portie niet nog meer kan verlagen door vlak voor het overlijden grote schenkingen te doen.

In het testament kan staan dat een kind is onterfd, maar dat het kind wel een legaat krijgt. Dit legaat wordt dan van de legitieme portie afgehaald. Zo ontvangt het kind niet meer dan de legitieme portie.

De legitimaire massa wordt dus berekend door de waarde van de nalatenschap te berekenen – de schulden. Hier worden de giften van de afgelopen vijf jaar bij opgeteld. Als de legitimaire massa is berekend kunt u de legitieme portie berekenen.

Voorbeeld: De waarde van de erfenis is €300.000. Er is een schuld van €80.000 en in de afgelopen vijf jaar zijn er schenkingen gedaan van in totaal €50.000. De legitimaire massa is dan €300.000 – €80.000 + €50.000 = €270.000.

Welke informatie moet de executeur delen?

De executeur deelt informatie met de erfgenamen. Een onterfd kind is geen erfgenaam, dus de executeur heeft in beginsel ook geen informatieplicht tegenover hen. Voor de informatieplicht van de executeur, lees: Wat is de informatieplicht van de executeur?

De onterfde kinderen kunnen de executeur vragen hoe de legitieme portie is berekend. Er is geen wettelijke regeling waarin staat welke informatie de executeur moet delen. De kantonrechter in Midden Nederland heeft hier een uitspraak over gedaan. Daarin heeft de kantonrechter geoordeeld dat een onterfd kind toegang heeft tot alle relevante stukken om zijn positie te kunnen bepalen. In bovenstaand geval ging het om de volgende stukken:

de aangifte en de aanslag erfbelasting;
bankafschriften op de sterfdatum van de overledene;
bankafschriften van de schenkingen die binnen 180 dagen voor het overlijden zijn verricht;
(voorlopige) aanslagen inkomstenbelasting van de afgelopen twee jaar;
informatie over levensverzekeringen en indien aanwezig afschriften van de polissen;
informatie over de eigen woning en een afschrift van de laatste WOZ-beschikking.

In een ander geval kan het zijn dat ook andere stukken relevant zijn.

Wat kan de executeur doen?

Een onterfd kind heeft dus vijf jaar de tijd op de legitieme portie op te eisen. Het kind zou dus nog jaren later kunnen aankloppen om zijn vordering op te eisen. Als de executeur ervoor kiest om het onterfde kind op de hoogte te stellen van het overlijden en de onterving, dan kan de executeur vragen of het kind de legitieme portie gaat opeisen of niet. Zo ontstaat er duidelijkheid en kan de nalatenschap afgewikkeld worden.

Het kind kan dan aangeven of hij de legitieme portie wil opeisen of niet. De executeur kan het onterfde kind ook een termijn stellen waarbinnen hij of zij de keus bekend moet maken. Na die termijn kan er geen aanspraak meer worden gemaakt op de legitieme portie. Zorg er wel voor dat dit schriftelijk wordt vastgelegd. Zo kan de onzekere termijn dus enorm worden ingekort van vijf jaar, naar een redelijke termijn. Bijvoorbeeld één maand.

Als de executeur ervoor kiest om het kind niet op de hoogte te stellen, is er geen duidelijkheid over de keus van het onterfde kind. De executeur weet dan niet of de legitieme portie op een later moment alsnog wordt opgeëist. Dit maakt het ook lastiger om de erfenis af te handelen. De executeur zal dat deel van de erfenis dus apart moeten houden voor het geval de legitieme portie alsnog wordt opgeëist. Als de executeur ervoor kiest om het over de erfgenamen te verdelen loopt de executeur het risico dat zij dit bedrag later moeten terugbetalen.