Kennisbank

Let op bij een erfenis met onterfde kinderen

• Onterfde kinderen
• De legitieme portie
• Aanspraak maken op de legitieme portie
• De legitieme portie berekenen
• Welke informatie moet de executeur delen?
• Wat kan de executeur doen?

Onterfde kinderen

Een kind kan alleen onterfd worden in een testament. De executeur zal dus eerst het testament moeten beoordelen. Is er geen testament, dan is het kind niet onterfd. Als de erflater alleen heeft gezegd dat het kind is onterfd, of het zelf ergens heeft opgeschreven, is dat niet voldoende. Het moet in een testament staan, opgesteld door een notaris.

Als executeur kunt u hiermee te maken krijgen. Waar moet de executeur dan op letten? Zorg dat u zeker weet dat het kind is onterfd. De executeur heeft dan een keus; het onterfde kind op de hoogte stellen, of juist niet. Het niet op de hoogte stellen heeft wel een bepaald risico. U weet dan niet of het kind de legitieme portie wil opeisen of niet. Dat maakt het lastig om de erfenis af te handelen.

De legitieme portie

Wat is de legitieme portie? De legitieme portie is de helft van het erfdeel dat het kind zou krijgen als hij of zij niet onterfd was. Zou het kind bijvoorbeeld 1/4 deel krijgen zonder onterving? Dan kan het kind nu 1/8 deel opeisen. Hieronder leest u hoe u de legitieme portie kunt berekenen.

Zit er onroerend goed in de erfenis, zoals een woning? Dan kan het onterfde kind alleen aanspraak maken op de waarde van het onroerend goed, niet op het onroerend goed zelf. Zij hebben dus alleen recht op een vordering in geld en nooit in spullen of onroerend goed.

De wettelijke regels over de legitieme portie zijn te vinden in de artikelen 63 en verder van boek 4 van het Burgerlijk Wetboek.

Aanspraak maken op de legitieme portie

Het onterfde kind heeft 5 jaar de tijd op de legitieme portie op te eisen. Dit termijn gaat pas lopen op het moment dat het kind op de hoogte is van het overlijden. Het kan dus voorkomen dat de erflater in 2019 is overleden, maar het onterfde kind hier pas in 2022 van op de hoogte is. Het termijn begint dan pas te lopen in 2022 en eindigt in 2027. Na die termijn kan er geen aanspraak meer worden gemaakt op de legitieme portie.

Opeisen is iets anders dan uitbetalen. De legitieme portie kan pas worden uitbetaald zes maanden ná het overlijden. Het onterfde kind kan wel voor die tijd de legitieme portie opeisen, dus kenbaar maken dat hij of zij er aanspraak op wil maken.

Hier kan een uitzondering op worden gemaakt. Dat is het geval als er een langstlevende beding is opgenomen in het testament. In dat geval kan de legitieme portie pas worden uitbetaald nadat de langstlevende partner is overleden. Voor de executeur is het wel van belang om de legitieme portie alvast te berekenen, zodat daar later geen discussie over kan ontstaan.

De legitieme portie berekenen

Het berekenen van de legitieme portie kan ingewikkeld zijn. Om de legitieme portie te kunnen berekenen heeft u de legitimaire massa nodig. De executeur berekent de waarde van de erfenis. Hier gaan de schulden vanaf. Dat gaat dan om schulden van de erflater, maar ook de kosten van de uitvaart en de beloning van de executeur en/of vereffenaar.

Voor de legitimaire massa is het van belang om de giften, die de erflater in de afgelopen vijf jaar heeft gedaan, hier weer bij op te tellen. Op deze manier kan het onterfde kind niet teveel worden benadeeld. Denk hierbij aan giften aan erfgenamen, maar ook aan goede doelen.

Wat niet onder de giften valt zijn de gebruikelijke giften. Dit zijn bijvoorbeeld verjaardagscadeaus of studiegeld. Deze giften hebben geen invloed op de erfenis en mogen niet worden meegenomen in de berekening van de legitieme portie. Het idee is dat een ouder de legitieme portie niet nog meer kan verlagen door vlak voor het overlijden grote schenkingen te doen.

In het testament kan staan dat een kind is onterfd, maar dat het kind wel een legaat krijgt. Dit legaat wordt dan van de legitieme portie afgehaald. Zo ontvangt het kind niet meer dan de legitieme portie.

De legitimaire massa wordt dus berekend door de waarde van de nalatenschap te berekenen – de schulden. Hier worden de giften van de afgelopen vijf jaar bij opgeteld. Als de legitimaire massa is berekend kunt u de legitieme portie berekenen.

Voorbeeld: De waarde van de erfenis is €300.000. Er is een schuld van €80.000 en in de afgelopen vijf jaar zijn er schenkingen gedaan van in totaal €50.000. De legitimaire massa is dan €300.000 – €80.000 + €50.000 = €270.000.

Welke informatie moet de executeur delen?

De executeur deelt informatie met de erfgenamen. Een onterfd kind is geen erfgenaam, dus de executeur heeft in beginsel ook geen informatieplicht tegenover hen. Voor de informatieplicht van de executeur, lees: Wat is de informatieplicht van de executeur?

De onterfde kinderen kunnen de executeur vragen hoe de legitieme portie is berekend. Er is geen wettelijke regeling waarin staat welke informatie de executeur moet delen. De kantonrechter in Midden Nederland heeft hier een uitspraak over gedaan. Daarin heeft de kantonrechter geoordeeld dat een onterfd kind toegang heeft tot alle relevante stukken om zijn positie te kunnen bepalen. In bovenstaand geval ging het om de volgende stukken:

• de aangifte en de aanslag erfbelasting;
• bankafschriften op de sterfdatum van de overledene;
• bankafschriften van de schenkingen die binnen 180 dagen voor het overlijden zijn verricht;
• (voorlopige) aanslagen inkomstenbelasting van de afgelopen twee jaar;
• informatie over levensverzekeringen en indien aanwezig afschriften van de polissen;
• informatie over de eigen woning en een afschrift van de laatste WOZ-beschikking.

In een ander geval kan het zijn dat ook andere stukken relevant zijn.

Wat kan de executeur doen?

Een onterfd kind heeft dus vijf jaar de tijd op de legitieme portie op te eisen. Het kind zou dus nog jaren later kunnen aankloppen om zijn vordering op te eisen. Als de executeur ervoor kiest om het onterfde kind op de hoogte te stellen van het overlijden en de onterving, dan kan de executeur vragen of het kind de legitieme portie gaat opeisen of niet. Zo ontstaat er duidelijkheid en kan de nalatenschap afgewikkeld worden.

Het kind kan dan aangeven of hij de legitieme portie wil opeisen of niet. De executeur kan het onterfde kind ook een termijn stellen waarbinnen hij of zij de keus bekend moet maken. Na die termijn kan er geen aanspraak meer worden gemaakt op de legitieme portie. Zorg er wel voor dat dit schriftelijk wordt vastgelegd. Zo kan de onzekere termijn dus enorm worden ingekort van vijf jaar, naar een redelijke termijn. Bijvoorbeeld één maand.

Als de executeur ervoor kiest om het kind niet op de hoogte te stellen, is er geen duidelijkheid over de keus van het onterfde kind. De executeur weet dan niet of de legitieme portie op een later moment alsnog wordt opgeëist. Dit maakt het ook lastiger om de erfenis af te handelen. De executeur zal dat deel van de erfenis dus apart moeten houden voor het geval de legitieme portie alsnog wordt opgeëist. Als de executeur ervoor kiest om het over de erfgenamen te verdelen loopt de executeur het risico dat zij dit bedrag later moeten terugbetalen.